Roztwory powstają w wyniku oddziaływania cząsteczek. Jeżeli przyciąganie cząsteczek tej samej substancji nie jest większe od oddziaływania cząsteczek różnych substancji oraz jest możliwy ruch cząsteczek względem siebie, to dzięki ruchom termicznym cząsteczki będą dążyły do równomiernego rozłożenia się w dostępnej przestrzeni, po to aby osiągnąć jak najwyższą entropię układu. Dlatego roztwory samoistnie nie rozdzielają się.

Mieszaniny jednorodne nazywane są inaczej homogenicznymi. Ich składniki są bardzo silnie rozdrobnione – najczęściej do pojedynczych cząsteczek. Typową mieszaniną, z którą spotykamy się na co dzień jest powietrze. Czyste, niezanieczyszczone powietrze tworzy mieszaninę jednorodną, w skład której wchodzą zarówno pierwiastki jaki związki chemiczne np. azot, tlen czy dwutlenek węgla. Kolejnym przykładem mieszaniny jednorodnej jest woda. Woda destylowana jest najczystsza i najbardziej zbliżona do związku chemicznego H2O, pozostałe gatunki wód mieszczą w sobie rozpuszczone gazy np. składniki powietrza czyli wspomniany już wcześniej tlen, azot czy dwutlenek węgla. Niektóre gatunki metali tworzące stopy również zaliczamy do mieszanin jednorodnych, np. stal czyli wielofazowy stop żelaza z węglem. Dla każdej z tych substancji niemożliwe jest rozróżnienie jej składników nawet za pomocą lupy czy mikroskopu.

Mieszaniny niejednorodne czyli heterogeniczne to takie których składniki są rozdrobnione słabo, zawierają one duże zespoły cząsteczek. W takiej mieszaninie co najmniej jeden składnik możemy rozróżnić gołym okiem bądź za pomocą lupy czy mikroskopu. Mieszaniny takie bardzo łatwo zdefiniować, są to np. mąka z makiem, piasek z wodą czy chociażby sól z cukrem.